Eurovision 2005 (όπως EURO 2004)
Πως τα καταφέρνω κάθε χρόνο και συμπίπτει η γιορτή μου με τη βραδιά του διαγωνισμού της Eurovision, είναι πραγματικά άξιο απορίας. Κάποιος διαβολικός νους μου την έχει φαίνεται στημένη. Έτσι λοιπόν κάθε χρόνο τα τελευταία χρόνια, εκεί γύρω στις 21 Μαΐου, πάνω στο τσακίρ κέφι, οι παρευρισκόμενοι στη μικρή μου γιορτούλα, ζητούν απεγνωσμένα να δουν ΕΡΤ! Λέω, τι πάθατε βρε παιδιά; Αλλάξανε οι ισορροπίες των καναλιών στην Ελλάδα και δεν το ξέρω εγώ; Μπα, που τέτοια τύχη. Απλά τη μια τραγουδάει ο Μιχάλης, την άλλη ο Σάκης και τώρα η Έλενα.. Και φέτος, μου εξηγούν, ήρθε η ώρα να νικήσουμε! Venceremos! Τι σου είναι λοιπόν αυτός ο Έλληνας. Χρειάζεται κάθε χρόνο (ή και πιο συχνά ) την υστερία του. Πέρυσι ονομάζονταν Euro 2004. Και η κουτσή Μαρία ασχολήθηκε με το ευγενές άθλημα του ποδοσφαίρου - από 8 έως 108 χρονών, που λέει και το γνωστό κλισέ. Τώρα έχουμε τη Eurovision και μια νέα υστερία γεννιέται!
Τι κρύβεται τελικά (όχι και τόσο επιτυχώς μάλλον) πίσω από όλη αυτή την αγωνία του Έλληνα; Μα η επιθυμία ενός λαού να αναδειχτεί, να νικήσει, να υπερέχει δηλαδή έναντι των άλλων. Ας είναι και στο ποδόσφαιρο, ας είναι και στον (κατ' ευφημισμό) διαγωνισμό τραγουδιού. Ας είναι και με το Σάκη, ας είναι και με την Έλενα.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Ο διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision , για όσους δε γνωρίζουν, ξεκίνησε το 1956 στην Ελβετία. Τότε είχαν πάρει μέρος μόλις 15 χώρες οι οποίες μπορούσαν να συμμετάσχουν με 2 τραγούδια έκαστη. Οι ρίζες του βρίσκονται στο Ιταλικό φεστιβάλ τραγουδιού του San Remo , έμπνευση του Γάλλου Marcel Baison που είδε την εκδήλωση σαν τρόπο να ενώσει τα έθνη της μεταπολεμικής Ευρώπης. Ο διαγωνισμός αυτός είναι μια παραγωγή του EBU ( European Broadcasting Union ) δηλαδή του Ευρωπαϊκού τηλεοπτικού δικτύου διανομής προγραμμάτων, στο οποίο συμμετέχουν ουσιαστικά όλες οι δημόσιες τηλεοράσεις της Ευρώπης. Η EBU δημιούργησε τη Eurovision , η οποία πραγματοποιεί κοινές παραγωγές θεατρικών έργων, ντοκιμαντέρ και αθλητικών προγραμμάτων. Βέβαια, σήμερα, μετά από 41χρόνια, το μόνο πρόγραμμα που ταυτίζεται σήμερα στις συνειδήσεις του κοινού με τη Eurovision είναι ο «Διαγωνισμός Τραγουδιού».
Λοιπόν... Στο διαγωνισμό αυτό, για πολλά χρόνια, οι χώρες προσπαθούσαν να δώσουν τους καλύτερους τους δημιουργούς από το χώρο της σύνθεσης και των στίχων για να τις εκπροσωπήσουν. Η αλήθεια είναι, ότι για όσο θυμάμαι εγώ το διαγωνισμό, για τουλάχιστον μια 20ετία, το ύφος του μέχρι και πριν περίπου 5 χρόνια, είχε να κάνει κυρίως με την εικόνα ενός κεντροευρωπαϊκού σαλονιού με κυρίους με παπιγιόν και κυρίες με βραδινή τουαλέτα. Ξαφνικά όμως πριν 5 χρόνια οι υπεύθυνοι διαπίστωσαν ότι το προϊόν αυτό δεν πουλούσε πλέον και έτσι έγινε μια στροφή προς πιο ποπ δρόμους. Αυτόματα λοιπόν, ένα βασικό στοιχείο που διαφοροποιούσε τις συμμετοχές των χωρών, η γλώσσα, απαλείφτηκε.
Άρα λοιπόν, είχαμε καλλιτέχνες (και μη ) να τραγουδούν στα Αγγλικά και που και που να βάζουν και κάνα δυο στοιχεία από το δικό τους μουσικό ιδίωμα, έτσι για να μη νιώθουν τύψεις συνειδήσεως που το εγκατέλειψαν πλήρως. Φυσικά δε θα μπορούσε να παραβεί τον κανόνα και η Ελληνική συμμετοχή των τελευταίων ετών, με λίγο μπουζουκάκι, δυο τρεις κοντυλιές κρητικής ή ποντιακής λύρας, κι όλα καλά..
Εννοείται βέβαια ότι ο στίχος των αγγλόφωνων τραγουδιών αυτών είναι ,στην καλύτερη περίπτωση, επιπέδου πρώτης τάξεως εκμάθησης Αγγλικών.
Έτσι λοιπόν περάσαμε σε μια ισοπέδωση των πάντων και το 80% των τραγουδιών έχουν παρόμοια (ποπ μονότονη, χωρίς έμπνευση) μουσική, και απλοϊκούς, παιδικούς, έως αφελείς στίχους. Χαρακτηριστικό βέβαια παράδειγμα είναι η φετινή συμμετοχή της Ελλάδας. Όταν άκουσα για πρώτη φορά το τραγούδι με την Έλενα Παπαρίζου, μου ήρθε στο μυαλό αυτόματα η ρήση του Ρίτσου «τέτοια τραγούδια, σου γράφω χίλια το λεπτό». Και βέβαια όταν είδα την υπογραφή του Δάντη, τότε εξηγήθηκαν όλα. Τραγούδι φτιαγμένο για να κάνει καριέρα στα clubs και σε κάθε λογής πανηγυρτζίδικες εκδηλώσεις.
Και δε φτάνουν μόνο αυτά. Η καλλίγραμμη Έλενα, άρτι αφιχθείσα εκ Σουηδίας, χρίζεται πρέσβειρα της Ελλάδας και του τουρισμού (κάτι σαν τη Φαραντούρη ας πούμε) και παίρνει σβάρνα τις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, συνοδευόμενη από τον πρόεδρο του ΕΟΤ. Από κοντά βέβαια και η Αλεξάνδρα Πασχαλίδου στη θέση της αποπεμφθείσης Δάφνης Μπόκοτα, η οποία (Πασχαλίδου) απ' ότι έμαθα σε κάποια γκλαμουριάρικη εκδήλωση κατέβηκε ως από μηχανής θεά σε αρχαία τραγωδία με σκοινί (ή κάτι τέτοιο) στη σκηνή. «Δεν έχει τέλος αυτό το -κιτς -πανηγύρι», που λέει κι ο Σαββόπουλος.
Συμπέρασμα; Ο διαγωνισμός ελαφρού τραγουδιού (πάλι καλά που τον απεκάλεσαν έτσι) της Eurovision δεν είναι πλέον διαγωνισμός καλλιτεχνικής δημιουργίας. Το τελευταίο πράγμα που ενδιαφέρει σήμερα το φιλοθεάμον κοινό είναι η σύνθεση, οι στίχοι, η ευρύτητα και καλλιέργεια της φωνής του τραγουδιστή, ότι δηλαδή θα προσδιόριζε την πραγματική αξία ενός τραγουδιού. Το φιλοθεάμον κοινό (και κατά συνέπεια και το κριτήριο των επιτροπών των χωρών) απαιτούν:
- Κυρίως καλλίγραμμες(και αποκαλυπτικές) δεσποινίδες ή μυώδεις νέους με ιδιαίτερη ικανότητα στα ακροβατικά και στις τούμπες δηλαδή ότι χρειάζεται σ' ένα τσίρκο. (Είναι τυχαίο ότι στους 4 νικητές, οι 3 είναι θηλυκού γένους;)
- Συνθέσεις βασισμένες σε 2-3 το πολύ νότες, ούτως ώστε να είναι πιασάρικες για όλο το Ευρωπαϊκό κοινό. Έτσι λοιπόν κλήθηκε ο Δάντης και η Ναταλία Γερμανού να δημιουργήσει το «αριστούργημα» που θα μας εκπροσωπήσει στη φετινή Eurovision . Σκοπός να μπορούν να λικνίζονται όλα τα κοριτσάκια από 5-15 ετών και να αποθεώνουν το σπουδαίο καλλιτέχνη, δημιουργώντας συνάμα άλλο ένα «πλαστικό» είδωλο με ημερομηνία λήξης την ημερομηνία εμφάνισης ρυτίδων στο πρόσωπο του (Το ξέρατε αλήθεια ότι απαγορεύεται ρητά στα συμμετέχοντα τραγούδια να υπερβαίνουν σε διάρκεια τα 3 λεπτά;).
Βέβαια τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι. Χωρίς ποτέ ο διαγωνισμός της Eurovision να είναι θεσμός που παρήγε και τίποτα το πρωτοποριακό στο χώρο της μουσικής, τουλάχιστον πλαισιώνονταν από σημαντικές παρουσίες στην εγχώρια αλλά και διεθνή μουσική σκηνή. Για την Ελλάδα λοιπόν, πριν από τον Καλλίρη και το Ρουβά, έχουν περάσει από το διαγωνισμό η Μαρινέλλα, ο Γ.Κατσαρός, ο Γ.Χατζηνάσιος, η Τ.Τσανακλίδου, η Κρίστη Στασινοπούλου, ο Μίμης Πλέσσας και η ποιήτρια Σώτια Τσώτου. Αν μη τι άλλο, τα τραγούδια διέθεταν τουλάχιστον αξιοπρεπείς στίχους, νοσταλγία κι ευαισθησία. Μάλλον αυτά τα στοιχεία είναι σήμερα εντελώς κατακριτέα . Νομίζω ότι οι περισσότεροι θυμόμαστε ακόμη τα τραγούδια «Σωκράτης», «Τσάρλι Τσάπλιν», «Ωτο-στοπ», «Μάθημα Σολφέζ», και άλλα που συμμετείχαν στο παρελθόν στους διαγωνισμούς. Πολύ αμφιβάλλω αν αυτό θα γίνει έστω και μ' ένα από τα τραγούδια των τελευταίων ετών.
Τώρα αγαπητοί μου αναγνώστες, θα μου πείτε τι θέλει αυτός και μας αραδιάζει το παρελθόν; Ο κόσμος θέλει διασκέδαση, να ξεσκάσει, να χορέψει κλπ. Το θέμα είναι ότι έχουν απομείνει ελάχιστες πλέον εστίες πολιτισμού και αντίστασης στο συρμό και στο κιτς. Ήρθε κι η Eurovision κι έδεσε το γλυκό.
Στην τελική ανάλυση, αγαπητοί μου φίλοι, δεν μου καίγεται καρφάκι αν η Έλενα και το « My number one », βγει πρώτο ή τελευταίο. Δε θα νιώσω καθόλου καλύτερα ή χειρότερα γι' αυτό το λόγο. Τη δική μου Ελλάδα (και ελπίζω και τη δική σας) δε νιώθω να την εκπροσωπούν ούτε η Παπαρίζου, ούτε ο Ρουβάς, επειδή κυκλοφορούν με την Ελληνική σημαία και με τα μπλουζάκια με την ελληνική σημαία σε στάμπα...
Εγώ αυτό που θα ήθελα όλοι να θυμάστε από αυτή μου την αναφορά, είναι η φράση της λατρεμένης Σωτηρίας Λεονάρδου (που βέβαια δε θα πάει ποτέ στη Eurovision ): «Οι αρχαίοι Έλληνες τους άσοφους ανθρώπους τους αποκαλούσαν άμουσους. Όλο αυτό που γίνεται είναι η προσπάθεια να εξαφανιστεί οτιδήποτε ζωντανό αφυπνίζει τον κόσμο. Δεν θέλουν αφύπνιση. Το καταλάβαμε. Τώρα που ότι πιο χυδαίο, πρόχειρο, επιφανειακό και βλαμμένο κυριαρχεί, εμείς θα σηκώσουμε την άλλη μας φωνή».
(Σημ. Το άρθρο γράφηκε αρκετά πριν το διαγωνισμό της Eurovision του 2005)