Ο νόμος του τραμπολίνο (ή όσο πιο βαθιά πέφτεις, τόσο πιο ψηλά σηκώνεσαι).
«Βρίσκω την τηλεόραση πολύ εκπαιδευτική. Κάθε φορά που κάποιος την ανοίγει, φεύγω, πάω στο διπλανό δωμάτιο και ανοίγω ένα βιβλίο».
Τάδε έφη Γκράουτσο Μαρξ ( Groucho Marx ), ένας από τους μεγαλύτερους κωμικούς στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου πίσω στις δεκαετίες του 30, 40 και 50, σατιρίζοντας με το καυστικό του χιούμορ την τηλεόραση που είτε το θέλουμε είτε όχι επηρεάζει, έως και καταδυναστεύει θα έλεγα τη ζωή μας ακόμα και σήμερα.
Δυστυχώς τα πράγματα, δεν έχουν αλλάξει και πολύ από τότε. Μάλλον και σήμερα, η υγιέστερη αντίδραση σ' αυτό το μέσο θα ήταν η ίδια μ' αυτή που πρότεινε ο Groucho Marx πριν κάμποσα χρόνια. Δυστυχώς όμως η πραγματικότητα είναι ακριβώς αντίθετη.
Είμαστε λοιπόν μια χώρα, που ο μέσος πολίτης, όπως συμβαίνει και στις περισσότερες χώρες, η πρώτη κίνηση που θα κάνει μηχανικά στον ελεύθερο χρόνο του, είναι να πιάσει το τηλεχειριστήριο και να ανοίξει την τηλεόραση. Υπάρχει ένα απίστευτο ποσοστό Ελλήνων, γύρω στο95% που παρακολουθεί τηλεόραση καθημερινά, ή που την ανοίγει έστω και μηχανικά.
Επίσης, σε σχετικά γκάλοπ που έχουν γίνει, οι ερωτηθέντες τηλεθεατές, φαίνεται να γνωρίζουν ποια είναι τα ποιοτικά προγράμματα που θα έπρεπε να παρακολουθούν. Δηλαδή, π.χ. στην ερώτηση «ποιες είναι οι καλύτερες ειδήσεις της ελληνικής τηλεόρασης;», η απάντηση είναι « οι ειδήσεις της ΝΕΤ». Το ποσοστό όμως που δίνεται στην τηλεθέαση των συγκεκριμένων ειδήσεων είναι στην καλύτερη περίπτωση ένα 10 % με το ζόρι.. εδώ λοιπόν φαίνεται ότι ο τηλεθεατής γνωρίζει το ποιόν αυτού που παρακολουθεί, αλλά παρόλα αυτά το παρακολουθεί, μάλλον μην παίρνοντας το και πολύ στα σοβαρά.
Κάπου εδώ λοιπόν μπαίνει και η έννοια του τίτλου του κειμένου αυτού. Έχουμε λοιπόν τα ιδιωτικά κανάλια, περί ών ουσιαστικά ο λόγος, που βεβαίως θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι, για να λέμε τα πράγματα με το όνομα τους, είναι επικερδή μαγαζιά (ούτε καν καταστήματα). Τα μαγαζιά λοιπόν αυτά προσφέρουν στον ταλαιπωρημένο κοσμάκη ότι πιο ευτελές μπορούν ν' ανακαλύψουν, διότι ο σκοπός είναι ένας και μόνος: η τηλεθέαση και το κέρδος. Και εδώ αρχίζει ο φαύλος κύκλος. Ο κοσμάκης εθίζεται στον Αντρέα, το Γρηγόρη, τη Ρούλα, την Κούλα, και την Τούλα και έτσι δημιουργείται μια ωραία γενιά αποχαυνωμένων τηλεθεατών που χαχανίζουν με τις α-νοησίες που σκαρφίζεται ο κάθε τηλεπαρουσιαστής παρουσιάζοντας τις ως εξυπνάδες . Και οι λαϊκοί ήρωες τύπου Γρηγόρη ή Ελεονόρας (νέο φρούτο) γυρίζουν την Ελλάδα και εισπράττουν τη μαζική υστερία από την ελπιδοφόρα νεολαία μας ( την οποία επαινούν μονίμως οι πολιτικοί ως αυτή που θα χτίσει το μέλλον της Ελλάδας), καθώς επίσης και από ταλαίπωρες νοικοκυράδες που θαυμάζουν τα καλά και αγράμματα παιδιά της τηλεόρασης.. Δεν έχει βέβαια καμία σημασία ότι το καλά αυτά παιδιά βομβαρδίζουν με ατέλειωτες μπαρούφες και ελληνικούρες το πανελλήνιο που τους παρακολουθεί. Οι τύποι λοιπόν αυτοί που κρατάνε στα χέρια τους την ψυχαγωγία (ο Θεός να την κάνει ), σημαντικής μερίδας Ελλήνων είναι πολύ περισσότερο επικίνδυνοι από όσο φαίνονται διότι διαπαιδαγωγούν ένα μεγάλο κοινό στην αδιαφορία, την αποβλάκωση καθώς και στην κακοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Κι αν αυτό το τελευταίο σας φαίνεται λίγο, θυμίζω μια σπουδαία ρήση του Αυστριακού φιλόσοφου Βιτγκενστάιν, που έλεγε «Τα Όρια της γλώσσας μας είναι και τα όρια του κόσμου μας». Σκεφτείτε λοιπόν τα όρια του κόσμου αυτών των λαϊκών ειδώλων, που ομολογούν δημοσίως την αγραμματοσύνη τους, ωσάν αυτό να επρόκειτο για πλεονέκτημα .. Έτσι λοιπόν, η πτώση αυτών των διαττόντων αστέρων είναι όλο και πιο βαθιά, ούτως ώστε σύμφωνα με το νόμο του τραμπολίνο να σηκώνονται όλο και πιο ψηλά. Δυστυχώς.
Πάμε παρακάτω λοιπόν. Το συγκεκριμένο άρθρο θα μπορούσε να έχει τίτλο «(Ιδιωτική) τηλεόραση και πολιτισμός - το άλλο με τον Τοτό το ξέρετε;».Για να βάλουμε λίγο τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση, δείτε λίγο τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα των ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών που ο Ελληνικός σοφός( !!!) λαός τιμά με την τηλεθέαση του.
- Πρωινάδικα με τους ανωτέρω λαϊκούς σταρ, με χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη μαγειρική, τα ζώδια, τα κους κους της ημέρας, με μεγάλα γλέντια με τους λαϊκούς αοιδούς της Αθηναϊκής νύχτας που πλέουν σε πελάγη ευτυχίας σινιαρισμένοι, γραβατωμένοι και λαμέ από τις 10 το πρωί.
- Διαφημίσεις με κινούμενα σχέδια, συγγνώμη ήθελα να πω κινούμενα σχέδια με διαφημίσεις, για να στηριχτεί η τεράστια βιομηχανία παιδικών, αλλά όχι κατάλληλων για παιδιά προϊόντων και για να πρήζουν τα πιτσιρίκια τους δύσμοιρους γονείς με τις απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτή τη διαφημιστική πλύση εγκεφάλου (ξέρω τώρα ότι οι γονείς κουνάτε θλιμμένα τα κεφάλια σας.).
- Μεσημεριανές εκπομπές με ευτυχισμένες, πασαλειμμένες, τηλεπαρουσιάστριες οι οποίες αυτοαποκαλούνται δημοσιογράφοι και ανακυκλώνουν καθημερινά την απόλυτη ξεφτίλα της εγχώριας showbiz , με κάθε είδους θηλυπρεπείς σχεδιαστές και κομμωτές καθώς και ατάλαντους τράγους-διστές-τριες που ξεφύτρωσαν εν μία νυκτί από τα talent (χα,χα,χα ) shows.
- Ελληνικές ταινίες από τη δεκαετία του 60, φυσικά από το λεγόμενο εμπορικό κινηματογράφο. Οι κατά τα άλλα συμπαθέστατοι πρωταγωνιστές της παιδικής μας ηλικίας έχουν στοιχειώσει την Ελληνική τηλεόραση και γεμίζουν ατέλειωτες ώρες τηλεοπτικού χρόνου, αναμασώντας ξεπερασμένα πρότυπα και όνειρα περασμένων δεκαετιών για θείες από την Αμερική, πτωχούς πλην τίμιους γαμπρούς και νύφες και πλάκες επιπέδου βιντεοταινιών δεκαετίας '80. Το αποτέλεσμα βέβαια είναι ότι δεν υπάρχει χρόνος για νέους αλλά και παλαιότερους δημιουργούς που βούτηξαν μέσα στην ανθρώπινη προσωπικότητα στις καθημερινές αλλά και μεταφυσικές τους αναζητήσεις.
- Κινηματογραφική παραγωγή δεν υπάρχει στην ιδιωτική τηλεόραση αν αυτή δεν προέρχεται από την Αμερική, και συγκεκριμένα τις Η.Π.Α. Δείτε αγαπητοί μου αναγνώστες προσεκτικότερα το πρόγραμμα των ιδιωτικών καναλιών. Αν παρατηρήσετε έστω και μια (1) ταινία παραγωγής άλλης χώρας πλην των Η.Π.Α., πείτε μου το και μένα! Είναι τραγικό αυτό που συμβαίνει και δεν είναι βέβαια καθόλου αθώο. Μία ολόκληρη κουλτούρα και αισθητική επιβάλλεται μ' αυτόν τον τρόπο και όλες οι άλλες φωνές παγκοσμίως φιμώνονται. Πολιτισμοί, χώρες, λαοί με τεράστια ιστορία και συνεισφορά στο γίγνεσθαι του πλανήτη δεν υπάρχουν, εξαφανίζονται για τους καναλάρχες. Είναι τουλάχιστον ντροπή.
- Μουσικές εκπομπές. Αυτό κι αν είναι ανέκδοτο. Καμία προσπάθεια ενημέρωσης, προβολής νέων και σημαντικών καλλιτεχνών αλλά και ενημέρωση του τηλεθεατή για την παγκόσμια και ντόπια μουσική κληρονομιά. Το απόλυτο τίποτα! Μουσική γι' αυτούς τους κυρίους είναι μόνο τα ημιμαθή παιδαρέλια που περιφέρονται στα reality (Ακαδημίες τα λέει ο Μεταξόπουλος.) με μοναδική κατάληξη τα νυχτερινά κέντρα της παραλιακής κάτω από τα παλαιότερα ονόματα στις μαρκίζες τους. Αυτοί είναι μόνο οι εκπρόσωποι του δύσμοιρου ελληνικού τραγουδιού γι αυτούς καθώς επίσης και τα μεγάλα ονόματα της νύχτας που τα 'χουν 'κονομήσει τόσα χρόνια στην υγεία των κορόιδων (ακροατών τους). Αυτοί, το fan club τους δηλαδή, πληρώνουν 10 μεροκάματα για να ακούσουν τους άμουσους, απαίδευτους και καβαλημένους σταρς. Τι να πεις όμως. Ο κάθε τραγουδιστής (για να μην πω καλλιτέχνης ) έχει το κοινό που του αξίζει κι αυτό τα λέει όλα. Για σκεφτείτε. Υπάρχει έστω και μια εκπομπή για τα τόσα είδη μουσικής που υπάρχουν και αποτελούν την καθαρή έκφραση του καλλιτέχνη και όχι «βιομηχανία τυποποιημένων ειδών», όπως είπε και ο Γιώργος Τσαγκάρης ; Μία εκπομπή για τη ροκ, τη τζαζ, τη σόουλ, την έθνικ για να μην πούμε για τη δημοτική, την κλασική και άλλα πιο απαιτητικά είδη μουσικής .
- Και βέβαια ειδήσεις. Δεν μπορώ να καταλάβω. Τόσο μαζοχιστικό είναι το φιλοθεάμον κοινό που θέλει να βλέπει ειδήσεις με μουσική υπόκρουση από ταινία θρίλερ που σου κόβει την ανάσα και με ότι χειρότερο και πιο διεστραμμένο υπάρχει στον πλανήτη; Μια ερώτηση μπορώ να κάνω στους τηλεθεατές αυτών των ειδήσεων; Μετά το τέλος των δελτίων, τι ουσιαστικό τους μένει ; Τι μπορούν να πουν ότι πραγματικά αποκομίζουν από την παρακολούθηση των ειδήσεων; Μήπως θα ήταν πολύ καλύτερα να διαβάσουν κάποια εφημερίδα (όχι τύπου Εσπρέσο, κατά προτίμηση) για ν' αποκτήσουν μια πιο εμπεριστατωμένη γνώμη επί των τρεχόντων θεμάτων με μια πραγματικά ολοκληρωμένη ανάλυση;
Θα πρέπει όμως ν' αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι. Υπάρχουν και στα ιδιωτικά κανάλια αξιολογότατες εκπομπές, κυρίως από δημοσιογράφους που προσπαθούν να κρατήσουν το στίγμα τους και την ταυτότητα τους μέσα στον οχετό που αναγκάζονται να δουλέψουν. Και βέβαια δεν εννοώ πρωτοκλασάτα ονόματα των σταθμών που τη μια καλούν τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας και την άλλη τη Βανδή και το Σάκη.
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει και στην Κρατική τηλεόραση, που είτε μας αρέσει είτε όχι, αποτελεί τη μοναδική αξιόπιστη επιλογή στο θολό έως μαύρο τηλεοπτικό τοπίο. Είναι η μοναδική συχνότητα που μπορείς να βρεις εκπομπές για το βιβλίο, για την μουσική σε πολλές εκφάνσεις της, ταινίες από όλο τον πλανήτη παλιές αλλά και καινούριες, εκπομπές για το θέατρο, ντοκιμαντέρ για οτιδήποτε ερεθίζει τη δίψα μας για γνώση. Βεβαίως, η κρατική τηλεόραση είναι υποχρεωμένη να το κάνει από το Ελληνικό Σύνταγμα που επιβάλλει να είναι φορέας πολιτισμού, παραδόσεων και να διακρίνεται πάντα από μια ποιότητα. Γιατί υπάρχουν και αυτοί που θέλουν μια τηλεόραση, όχι ανεμιστήρα αλλά πηγή γνώσεων, εμπειριών και αισθητικής. Το ευχάριστο είναι ότι, όσο περνάει ο καιρός, όλο και περισσότερο κόσμος συνειδητοποιεί ότι η μοναδική τηλεοπτική επιλογή για να μην πετά τον, ούτως ή άλλως, ελάχιστο ελεύθερο χρόνο μας στα σκουπίδια είναι η κρατική τηλεόραση. Υπάρχει βέβαια και η σκοτεινή εξαίρεση του διαγωνισμού της Eurovision , που όπως είπε και ο Νιόνιος, «είναι ένα πανηγύρι και ουδεμία σχέση με την τέχνη έχει».
Θα κλείσω με μια φράση που είχε πει ο μεγάλος Γάλλος στοχαστής Αντρέ Μαλρώ.
«Υπάρχει τηλεόραση για να περνάει ο καιρός και τηλεόραση για να μας κάνει να καταλάβουμε τον κόσμο που ζούμε». Ας διαλέξουμε εκείνη που είναι έπ' ωφελεία μας και όχι αυτή που υποβιβάζει την αισθητική και τη νοημοσύνη μας.